Polo dereito das persoas con discapacidade a unha vivenda accesible, alcanzable e inclusiva

Manifesto do movemento CERMI con motivo do 3 de Maio de 2021, Día nacional da Convención Internacional sobre os Dereitos das Persoas con Discapacidade

Polo dereito das persoas con discapacidade a unha vivenda accesible, alcanzable e inclusiva

 

Manifesto do movemento CERMI con motivo do 3 de Maio de 2021, Día nacional da Convención Internacional sobre os Dereitos das Persoas con Discapacidade

 

As contornas onde a xente habita e reside, as vivendas, deben ser espazos de inclusión e acollida, de liberdade e de seguridade, de privacidade e de relación, comunicación e interacción coa comunidade. A diversidade humana que entraña a discapacidade ha de ser tida moi en conta na ordenación e aseguramento do dereito á vivenda. A vivenda é en si mesmo un ben, persoal e social, pero tamén é un presuposto ineludible para conquistar a inclusión, que, no caso das persoas con discapacidade, comporta participar plenamente na corrente xeral da vida social, podendo por tanto elixir onde, como e con quen vivir, sen imposicións, e sen verse obrigadas a habitar en contornas específicas e separadas, á marxe da vida en comunidade.

 

 

As persoas con discapacidade -mulleres e homes- gozan do dereito humano a elixir onde, como e con quen ou quenes desexan vivir. A inclusión na comunidade e levar unha vida independente pasa para as persoas con discapacidade por dispoñer dunha vivenda digna e adecuada. Así o establecen os artigos 28, 19 e 9 da Convención Internacional sobre os Dereitos das Persoas con Discapacidade de Nacións Unidas, asinada e ratificada por España, plenamente vixente e esixible no noso sistema xurídico. Tamén a Constitución Española, no seu artigo 47, proclama o dereito de toda a cidadanía a gozar dunha vivenda, o cal abarca por suposto ás persoas con discapacidade. Pola súa banda, Nacións Unidas, nos Obxectivos de Desenvolvemento Sostible (ODS) ten moi presente o dereito á vivenda. No ODS nº 11, dedicado a “Cidades e Comunidades Sostibles para lograr núcleos urbanos resilientes e sostibles”, proclama a necesidade de avanzar no sentido de crear contornas máis humanas e inclusivos. A meta 11.1 está encamiñada ata 2030, a asegurar o acceso de todas as persoas a vivendas e servizos básicos adecuados, seguros e alcanzables e mellorar os barrios marxinais. Para que unha vivenda ou contorna, que teñen o rango de ben social básico, sexan dignos e adecuados para as persoas con discapacidade, estes han de ser accesibles, alcanzables e inclusivos.

 

 

En atención á importancia da vivenda para o proceso de inclusión e participación comunitaria das persoas con discapacidade, con motivo do 3 de maio de 2021, Día Nacional en España da Convención Internacional sobre os Dereitos das Persoas con Discapacidade, o movemento social da discapacidade reclama a garantía por parte dos poderes públicos dunha

 

 

VIVENDA ACCESIBLE, ALCANZABLE E INCLUSIVA

 

 

Presuposto previo: como en calquera outro ámbito, en relación co dereito á vivenda, a persoa con discapacidade debe estar situada no centro de todas as decisións que lle afecten, recoñecendo que é titular en plenitude de dereitos, o cal xera como contrapartida a responsabilidade do Estado, das administracións, do mercado e dos distintos operadores no seu respecto, aplicación e garantía.

 

 

A diversidade e pluralidade das persoas con discapacidade han de ter así mesmo o seu reflexo nos mecanismos para facer efectivo o dereito á vivenda, considerando e facendo fronte á discriminación interseccional. As mulleres e nenas con discapacidade, pola súa situación estrutural de maior exclusión en todas as ordes, deben recibir unha atención prioritaria e acomodada á súa realidade en todas as respostas das políticas oficiais de vivenda.

 

 

O dereito á vivenda en comunidade é para todas as persoas independentemente dos seus requirimentos de apoios, tamén e sobre todo para as persoas con maiores necesidades. A porcentaxe de persoas institucionalizadas aumenta de forma significativa cando a persoa presenta un perfil de apoios máis extenso e complexo. Toda persoa ten dereito a vivir no seu domicilio co soporte que precisa e pertencendo e participando da súa comunidade.

 

 

O dereito a unha vivenda digna e adecuada das persoas con discapacidade debe abordarse como parte da lexislación e as políticas públicas xerais de vivenda, do que é un elemento máis. Neste ámbito amplo que abarca toda a acción pública en materia de vivenda, é necesario levar a efecto dúas medidas de calado, por unha banda, a aprobación dunha Lei Xeral de Garantía do Dereito Social á Vivenda, así como aumentar o parque público de vivenda, dedicando polo menos o 2 por 100 do Produto Interior Bruto a asegurar esta finalidade.

 

 

Por unha vivenda accesible: a accesibilidade universal debe ser a norma que guíe todos e cada un dos principios, mandatos e actuacións das políticas públicas e normativas vinculadas á vivenda, xa que pola contra excluirase ás persoas con discapacidade e por tanto serán discriminadas. Ademais, a prolongación da esperanza de vida de amplas capas da poboación reforza a esixencia de adaptar o parque construído para garantir que ningunha persoa quede illada na súa vivenda, recluída por ausencia de condicións de accesibilidade e deseño universais. Accesibilidade que deberá virar ao redor de tres eixos: as medidas de accesibilidade universal propiamente ditas (arquitectónicas, de comunicación e cognitivas), o deseño para todas as persoas, as adecuacións e os axustes razoables para as contornas preexistentes.

 

 

A accesibilidade do ben básico da vivenda pasa, aquí e agora, por que a axenda política asuma con convicción e resolva con urxencia estas demandas:

 

 

Reforma da Lei de Propiedade Horizontal.

Desde o movemento CERMI, reiteramos a reclamación histórica de que se proceda á reforma da Lei de Propiedade Horizontal, para que as obras e actuacións de accesibilidade sexan obrigatorias para a comunidade de propietarios cando veña solicitadas por veciños con discapacidade ou maiores de 70 anos, con independencia do seu custo; a accesibilidade universal é unha obrigación da comunidade, e non debe coñecer ningunha excepción, redución ou rebaixa, en atención á contía da actuación.

 

 

Información de accesibilidade universal na ficha do edificio existente no Rexistro da Propiedade e nas canles e soportes administrativos de edificación.

O CERMI propugna o impulso de reformas normativas na lexislación rexistral e da edificación, para que o Rexistro da Propiedade recolla datos sobre as condicións de accesibilidade dos inmobles, edificios e vivendas, para que os potenciais adquirentes e usuarios con discapacidade ou en cuxa unidade familiar haxa unha persoa con discapacidade, poidan coñecer de antemán esta información tan relevante e facilitar a súa decisión de compra ou arrendamento, de maneira similar á valoración da eficiencia enerxética.

 

De igual modo, no plano administrativo, os informes de inspección técnica de edificios han de conter necesariamente un documento de avaliación da accesibilidade, quedando condicionada calquera axuda pública posible a que se resolvan as deficiencias nesta materia detectadas nos mesmos.

 

 

Creación de Fondos Públicos de Rehabilitación do parque de inmobles e edificios preexistente que non reúnan condicións de accesibilidade e uso.

Os poderes públicos han de crear fondos e liñas de financiamento para a rehabilitación do parque de inmobles e edificios preexistentes destinados á vivenda, que non reúnan as condicións e criterios de calidade arquitectónica (incluída a accesibilidade universal en sentido amplo, incluíndo non só a accesibilidade física, senón tamén sensorial, de acceso á información e á comunicación, e cognitiva) e de eficiencia enerxética.

 

En especial, os novos recursos procedentes da Unión Europea -fondos de recuperación, transformación e resiliencia- para afrontar a crise creada pola pandemia do coronavirus han de dirixirse en parte moi notable á rehabilitación de vivendas para facelas accesibles e sostibles, condicionándose toda axuda en materia de eficiencia enerxética e sustentabilidade a que se acometan tamén actuacións que aseguren a accesibilidade universal.

 

 

Creación dun Fondo Estatal de Promoción da Accesibilidade Universal.

Cada administración -estatal, autonómica e local- ha de crear un Fondo Público de Promoción de Accesibilidade Universal nutrido co 1,5 % dos Orzamentos que dedique a infraestruturas, axenda urbana, mobilidade e transportes, así como a transformación dixital e telecomunicacións, a financiar iniciativas, programas e proxectos de accesibilidade universal, de modo similar ou análogo ao 1,5 % cultural (xa regulado), destinado á protección e valorización de patrimonio artístico e cultural español.

 

 

Establecemento polos poderes públicos e Administracións dunha oferta viva, actualizada, transparente e suficiente de vivendas accesibles.

As Administracións competentes han de despregar políticas oficiais e adoptar medidas que proporcionen e manteñan unha oferta pública de vivendas accesibles a disposición das persoas con discapacidade que as poidan necesitar, que responda as demandas e aos perfís das distintas situacións de discapacidade.

 

 

Por unha vivenda alcanzable: as persoas con discapacidade, en xeral, presentan unha elevada dependencia de instancias alleas á propia persoa, á contorna familiar ou a prestacións ou recursos públicos ou da sociedade civil. Fundamentalmente, porque ingresan menos e tanto elas como as súas familias soportan máis gastos por razón de discapacidade -o chamado agravio económico-, o cal as coloca en situación de dificultade obxectiva para exercer a súa autonomía persoal e o seu dereito para levar vida independente. Ninguén, por razón de discapacidade, que acentúa a falta de recursos económicos, debe quedar excluído dunha vivenda digna e adecuada. As persoas con discapacidade e as familias que teñen un membro con discapacidade deben ser pois grupo preferente nas políticas públicas de vivenda, que han de compensar os déficits de partida que estas sofren e proporcionar co rango de dereito solucións habitacionais dignas, adecuadas e libremente elixidas.

 

 

Por unha vivenda inclusiva base para unha vida independente na contorna comunitaria: as persoas con discapacidade necesitan novas formas de habitabilidade e convivencia, con enfoque inclusivo e innovador, que permita a vida independente na comunidade de pertenza e a participación social de grupos tradicionalmente excluídos que estiveron sometidos a formas de vida apartada e separada. As políticas sociais e as de vivenda han de axuntarse para que se produza mediante estratexias públicas vigorosas un tránsito a formas de vida inclusiva e independente, que faga efectivo para as persoas con discapacidade o seu dereito para elixir onde, como e con quen vivir, garantindo os apoios que o fagan posible. Para iso, é preciso xeneralizar prestacións sociais como a da asistencia persoal, que han de estar ao alcance de toda persoa con discapacidade con necesidades de apoio para a súa autonomía e participación comunitaria.

 

 

A innovación ha de formar parte tamén dun dereito á vivenda reforzado. Os poderes públicos han regular e estimular por medio de políticas públicas eficaces formas de convivencia innovadoras como a vivenda colaborativa, entendida como solución promovida e participada polas propias persoas ou grupos, que xeran así contornas de vida independente e en común, compartidos, cooperativos, sostibles e inclusivos.

 

 

Diálogo civil nas políticas de vivenda: as políticas públicas de vivenda, en todas as súas dimensións, deben estar presididas polo principio de diálogo civil, en virtude do cal as organizacións representativas de persoas con discapacidade e das súas familias participan, nos termos que establecen as leis, na elaboración, execución, seguimento e avaliación dos asuntos públicos que lles concirnen. Hai que fortalecer, mediante unha práctica activa, un diálogo permanente coas organizacións de discapacidade á hora de configurar as políticas públicas, xa que pola contra serán excluíntes. O movemento social organizado da discapacidade debe formar parte das consultas, as canles, os foros e os órganos de participación en materia de vivenda. A discapacidade organizada e o Terceiro Sector de Acción Social han de ser considerados como axentes/operadores cívicos de referencia na cocreación e cogoberno das políticas públicas oficiais de vivenda, en todos os seus niveis.

 

 

Protección xudicial do dereito á vivenda: as persoas con discapacidade seguen atopando barreiras de entidade no acceso á Xustiza, o que pon en risco a defensa e garantía do seu dereito humano a unha vivenda digna e adecuada. Especial significación teñen os casos de desaloxo forzoso da vivenda habitual ou as reclamacións para incluír medidas de accesibilidade nas comunidades de propietarios. Neste sentido, débense establecer mecanismos de denuncia e rendición de contas accesibles e inclusivos, unha adecuada coordinación co sistema publico de servizos sociais xerando un espazo de acción sociohabitacional, e garantir que os tribunais estean autorizados e dotados de recursos adecuados para tramitar e resolver demandas relacionadas co dereito das persoas con discapacidade a unha vivenda, protexendo á persoa de calquera represalia ou presión indebida. Tamén, deben promoverse polas administracións competentes servizos de mediación, de carácter extraxudicial, que aceleren e faciliten a solución das controversias nas que se poden ver inmersas as persoas con discapacidade no exercicio do seu dereito a unha vivenda accesible, alcanzable e inclusiva.